«حب دان» یا «انفیه‌دان» ظرف کوچکی است که در گذشته برای نگهداری و مصرف انفیه (گردی از توتون کوبیده شده) استفاده می‌شد. این ظروف اغلب از جنس فلز (مس، برنج، نقره، طلا)، چوب، سفال یا سنگ ساخته می‌شدند و دارای درپوشی محکم برای جلوگیری از خروج انفیه بودند.

تاریخچه و کاربرد

مصرف انفیه از دوران صفویه در ایران رواج یافت و به تبع آن، استفاده از حب دان نیز مرسوم شد. این ظروف در میان طبقات مختلف جامعه، از جمله اشراف، درباریان و مردم عادی، محبوبیت داشتند.

حب دان‌ها علاوه بر کاربرد عملی، جنبه تزئینی نیز داشتند و اغلب با نقوش و طرح‌های زیبا آراسته می‌شدند. این نقوش می‌توانستند شامل طرح‌های اسلیمی، گل و مرغ، شکارگاه، تصاویر شاهان و درباریان و … باشند.

انواع حب دان

حب دان‌ها بر اساس جنس، شکل، اندازه و تزئینات به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند:

• حب دان‌های فلزی: این نوع حب دان‌ها اغلب از جنس مس، برنج، نقره یا طلا ساخته می‌شدند و دارای نقوش قلمزنی، مشبک‌کاری یا میناکاری بودند.
• حب دان‌های چوبی: این نوع حب دان‌ها از چوب‌های مختلفی مانند گردو، آبنوس یا فوفل ساخته می‌شدند و دارای نقوش کنده کاری یا معرق کاری بودند.
• حب دان‌های سفالی: این نوع حب دان‌ها از سفال لعابدار یا بدون لعاب ساخته می‌شدند و دارای نقوش نقاشی یا برجسته بودند.
• حب دان‌های سنگی: این نوع حب دان‌ها از سنگ‌های قیمتی یا نیمه قیمتی مانند یشم، عقیق یا مرمر ساخته می‌شدند و دارای نقوش حکاکی یا تراشکاری بودند.

ارزش هنری و فرهنگی

حب دان‌ها به عنوان یکی از آثار هنری و فرهنگی ایران، دارای ارزش تاریخی و هنری بالایی هستند. این ظروف، علاوه بر نشان دادن ذوق و سلیقه هنرمندان ایرانی، اطلاعاتی درباره آداب و رسوم، فرهنگ و هنر دوران گذشته ارائه می‌دهند.

امروزه، حب دان‌ها به عنوان اشیاء کلکسیونی مورد توجه علاقه‌مندان به هنر و تاریخ قرار دارند و در موزه‌ها و مجموعه‌های شخصی نگهداری می‌شوند.